مهره خروسکی که در زبان انگلیسی به Wing nut یا مهره پروانه ای نیز شناخته می شود مانند دیگر انواع مهره صنعتی به منظور جلوگیری از اتصال قطعات بر روی یک پیچ بکار گرفته می شود. مهره خروسکی اغلب در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که اولا تنش اتصال چندان بالایی مورد نظر نبوده و ثانیا اتصال نیاز به باز و بسته کردن دوره ای و مکرر دارد. مزیت اصلی مهره خروسکی قابلیت باز و بسته کردن آن بدون نیاز به آچار و از طریق نیروی انگشتان دست می باشد. در واقع پره هایی با ابعاد نسبتن بزرگ برای جایگیری مناسب انگشتان در دو سمت مهره خروسکی طراحی شده است که اتصال با نیروی دست را آسان تر می کند.
مهره خروسکی بصورت یکپارچه و از دو بخش تشکیل شده است. بخش بدنه اصلی مهره خروسکی که یا بصورت گنبدی همراه با یک سوراخ داخلی رزوه شده تولید شده است و بخش پروانه ای که به شکل دو لبه بیرونی با زاویه 180 درجه قرار گرفته اند. در اتصال اجسام با بکارگیری این دسته از مهره های صنعتی، پیچ از یک سمت به داخل سوراخ اجسام وارد شده و مهره خروسکی در سمت دیگر برای حفظ قطعات و اتصال آنها بر روی پیچ بسته می شود. مهره های خروسکی نیز مانند دیگر انواع پیچ و مهره با استاندارد های متریک و اینچی مختلفی تولید شده و در متریال های فلزی مختلفی عرضه می شوند. پر کاربرد ترین استاندارد مهره خروسکی در ایران استاندارد DIN315 می باشد که در ادامه به آن می پردازیم. به منظور استعلام قیمت و خرید مهره خروسکی می توانید با مهندسیم مشاور ما در پیچ و مهره آژاکس تماس حاصل نمایید.
مهره خروسکی با بکارگیری آلیاژ ها و متریال های مختلف و هر متریال در گرید های متنوعی تولید می شود. بصورت کلی محبوب ترین نوع آلیاژ در تولید انواع پیچ و مهره صنعتی آلیاژ های فولادی هستند که قابلیت تغییر مشخصات مکانیکی آنها با انجام عملیات حرارتی مشخص مناسب با شرایط کاربری فراهم می باشد. با این وجود گرید های فولادی به ندرت در تولید مهره خروسکی بکار گرفته می شوند چرا که این سری از مهره ها عملا تحت تنش های کششی، برشی و پیچشی اندکی قرار داشته و نیاز به تنسایل و سختی سطحی جندان بالایی ندارند. در کل متریال های بکار رفته در تولید مهره خروسکی را می توان در سه دسته زیر مورد بررسی قرار داد.
مهره خروسکی در دستگاه استاندارد کشور آلمان طبق استاندارد DIN315 با ابعاد میلیمتری تولید می شود. این استاندارد بصورت یکسان برای گرید ها و متریال های مختلف بکار رفته در تولید مهره خروسکی در قطر M4 الی M24 بکار گرفته می شود. از آنجایی حساسیت در کاربری و در نتیجه تولید مهره های خروسکی پایین می باشد تلارنس ابعادی قابل توجهی در ابعاد بخش های مختلف از این مهره در نظر گرفته شده است. میزان حداقل و حداکثر مشخص شده در جدول استاندارد ابعادی DIN315 در تولید مهره خروسکی در واقع نشان از همین تلرانس دارد. جدول زیر ابعاد مهره خروسکی استاندارد DIN315 را نشان می دهد.
قطر مهره خروسکی d1 | P | d2 | d3 | e | g1 | g2 | h | m | r1 | r2 | r3 | r4 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
max | min | max | min | max | min | max | min | max | min | max | min | max | min | approx | approx | approx | approx | ||
M4 | 0.7 | 8 | 6 | 7 | 5.5 | 20 | 18 | 1.9 | 1.1 | 2.3 | 1.7 | 10.5 | 8.5 | 4.6 | 3.2 | 3 | Rounded | 0.5 | 2 |
M5 | 0.8 | 11 | 8 | 9 | 7.5 | 26 | 24 | 2.3 | 1.5 | 2.8 | 2.3 | 13 | 11 | 6.5 | 4 | 4 | 1 | 2.5 | |
M6 | 1 | 13 | 10 | 11 | 9 | 33 | 30 | 2.3 | 1.5 | 3.3 | 2.7 | 17 | 15 | 8 | 5 | 5 | 1 | 3 | |
M8 | 1.25 | 16 | 13 | 12.5 | 10.5 | 39 | 36 | 2.8 | 2 | 4.4 | 3.6 | 20 | 18 | 10 | 6.5 | 6 | 1 | 3 | |
M10 | 1.5 | 20 | 17 | 16.5 | 14.5 | 51 | 48 | 4.4 | 3.6 | 5.4 | 4.6 | 25 | 23 | 12 | 8 | 8 | 1 | 1.2 | 5 |
M12 | 1.75 | 23 | 20 | 19.5 | 17.5 | 65 | 62 | 4.9 | 4.1 | 6.4 | 5.6 | 33.5 | 31 | 14 | 10 | 10 | 1 | 1.2 | 6 |
M16 | 2 | 29 | 26 | 23 | 21 | 73 | 70 | 6.4 | 5.6 | 7.5 | 6.5 | 37.5 | 35 | 17 | 13 | 11 | 1.2 | 1.6 | 7 |
M20 | 2.5 | 35 | 32 | 29 | 27 | 90 | 86 | 6.9 | 6.1 | 8 | 7 | 46.5 | 44 | 21 | 16 | 14 | 1.6 | 2 | 8 |
M24 | 3 | 44 | 41 | 37.5 | 35 | 110 | 106 | 9.4 | 8.6 | 10.5 | 9.5 | 56.5 | 53.5 | 25 | 20 | 18 | 2.5 | 2.5 | 9 |
در این جدول قطر مهره خروسکی یهنی قطر پیچی که مهره بر روی آن بسته می شود با d1 مشخص شده است. قطر کلی مهره از بیرون پره های مهره خروسکی با e و قطر بدنه گنبدی شکل یا کفی مهره با d2 مشخص شده است. ارتفاع کلی مهره خروسکی با h و ضخامت بال ها با g مشخص شده اند. استاندارد DIN315 در تولید مهره خروسکی در دستگاه های موازی طبق استاندارد UNI 5448 و یا CSN 21665 تولید می شود.
چهار تیپ مختلف از مهره خروسکی وجود دارد که به تیپ A , B , C و تیپ D شناخته می شوند. مهره خروسکی تیپ A به روش فورج سرد تولید می شود حال آنکه تیپ B به روش فورج گرم تولید شده است. در تولید مهره خروسکی تیپ C از روش دایکاست استفاده شده و تیپ D از این مهره ها به روش پرسی تولید می شود. از نظر هندسی نیز اشکال مختلفی از مهره های خروسکی وجود دارند که برخی در قسمت پروانه دارای لبه های زاویه دار و برخی دیگر لبه هایی کاملا گرد دارند. جدول بالا برای مهره خروسکی تیپ D قید شده است.
در میان گرید ها و متریال مختلف بکار رفته در تولید مهره خروسکی گرید استیل A4 یا مهره خروسکی در گرید 316 دارای بالاترین میزان مقاومتی می باشد. گرید 304 یا مهره خروسکی گرید A2 در رتبه دوم قرار داد که هر دو بدون نیاز به آبکاری سطحی مقاومت ذاتی در برابر زنگ زدگی از خود نشان می دهند.
گرید های آهنی کم کربن و خشکه از مهره خروسکی به سبب آسیب پذیری آلیاژ های فولادی در برابر زنگ زدگی در تماس با رطوبت، اسید های رقیق و غلیظ و گاز های خورنده می بایست آبکاری سطحی شوند. از میان انواع روش های آبکاری سطحی پیچ و مهره ها مانند آبکاری گالوانیزه سرد، گالوانیزه گرم، داکرومات و زاج کاری سطحی به سبب حساسیت پایین اغلب آبکاری گالوانیزه سرد برای این سری از مهره ها بکار گرفته می شود. در طی فرایند آبکاری گالوانیزه سرد یک لایه نازک از عنصر فلزی Zn یا زینک که در فارسی به روی نیز شناخته می شود بر روی سطح بیرونی مهره خروسکی قرار گرفته که یک مقاومت محیطی اندکی را برای این اتصال به همراه دارد. ایجاد خراش های سطحی سبب آسیب پذیری مهره خروسکی در تماس با خورنده ها می شود.